روحانیت علیه استعمار
تاریخ انتشار: ۲ آبان ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۹۵۱۰۲۵
در این دوران آنها با اعلامیه و بیانیه و فتوا و حکم جهاد و اختصاص سهم امام و تعطیلی دروس حوزه و ترغیب و تکلیف مردم به اعتراض و تظاهرات و ... مانند رهبری تمامعیار در میدان مبارزات سیاسی وارد میدان شدند، آنهم در دورانی که اغلب مدعیان آزادی و مبارزه و استقلال یا در گوشهها خزیده بودند یا دست همکاری به ظالم و متجاوز و اشغالگر میدادند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
قاعده فقهی نفی سبیل فراراه مبارزات روحانیت انقلابی
این قاعده فقهی به قاعده «نفیسبیل» معروف بود که براساس آیه شریفه «لن یجعل ا... للکافرین علی المومنین سبیلا»۲ استخراج شده و کاربرد بسیاری در ابواب مختلف فقه مانند عبادات، معاملات و احکام داشت. یکی از مبانی این قاعده، حدیث نبوی مشهوری است که شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه» از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده است که: «الاسلام یعلو و لا یعلی علیه»۳ یعنی اسلام دارای علو و برتری است و هیچ چیز برتر از آن نیست یعنی اسلام موجب علو مقام مسلمان است و نباید تحت سلطه کافر قرار گیرد.اینچنین و براساس همین قاعده فقهی، دکترین نفی سلطه بیگانه و خارجی بهعنوان یک اصل در میان عالمان و روحانیون شیعه شکلگرفت و محور مبارزات ضداستعماری آنان را شکل داد. درواقع اگر که شبهروشنفکران بهدلیل وابستگی فکری و تاریخی به غرب و مکاتب فکری آن، هیچگاه نتوانستند بهطور جدی و پایدار در مسیر مبارزات ضداستعماری ملت ایران قرارگیرند اما روحانیت و علمای اسلام به علت همین قاعده فقهی، مبارزه با استعمارگران را یک وظیفه الهی دانسته و آن را به پیروان و مقلدانشان، تکلیف کرده و واجب الهی برمیشمردند. ازهمینروست که نگاهی اجمالی به تاریخ حداقل۱۸۰سال اخیر نشان میدهد که روحانیون و علمای اسلام همواره در صف مقدم مبارزه با استعماگران و اشغالگران و متجاوزان به خاک ایران قرار داشتند، اگرچه همواره متهم بودند که دفاع از وطن و کشور و مرز و بوم را درجه دوم تلقی کرده و اصل را حراست از دین و مذهب برمیشمردند اما از آنجا که ایران را کشور صاحبالزمان(عج) محسوب میکردند، دفاع و نگهبانی از خاک و مرزهای آن را حراست از دین و اسلام بهشمار میآوردند. اما آنان که همواره ادعای یقهچاکدادن برای وطن داشتند و با شعار «چو ایران نباشد، تن من مباد» گوش فلک را کر میکردند، تقریبا در هیچیک از آوردگاهها و میادین نبرد با اشغالگران و متجاوزان و استعمارگران بهطور جدی یا در خطمقدم حضور نداشتهاند و به بهانه تجدد و تمدن و پیشرفت، اگر دست همکاری با آن اشغالگران نداده و عمله استعمار نشده بودند، به احتمال زیاد در پستوها و گوشههای عزلت، پنهان میشدند!۴
از جنگهای ایران و روس که نخستین میدان این آزمون بود تا جنگ اول جهانی و هجوم ارتش بریتانیا به خاک میهن و اشغال جنوب، تا مبارزه با قراردادهای استعماری مانند رویتر و رژی، تا مبارزه با دیکتاتور دستنشاندهای همچون رضاخان، تا به سفارت انگلیس کشاندن مشروطه، تا ایستادگی در برابر متفقین در جنگ دوم جهانی، تا مبارزه با پهلوی دوم و طرحهای استعماریاش مانند انجمنهای ایالتی و ولایتی و لوایح ششگانه و تا قانون حقارتبار کاپیتولاسیون و ... در هیچیک از این عرصههای نبرد با بیگانه و اجنبی، نشانی از شبهروشنفکر و مدعیان ملیگرایی و وطنپرستی نبود که برعکس اغلب در جبهه استعمار هم رویت میشدند اما این روحانیون و علمای اسلام بودند که در همه این میادین نبرد با استعمار، رنج زندان و حبس و تبعید و شهادت را به خود میخریدند۵ تا به تکلیف الهی خویش یعنی دفاع از مملکت امامزمان(عج) عمل نمایند.۶
مرحوم دکتر علی شریعتی در یکی از کنفرانسهای دانشجویی خود، خطاب به دانشجویان میگوید: «... من برای آینده این نهضت، برای بیداری مردم و احیای روح حقیقی اسلام و برانگیختن روح معترض و عدالتخواه شیعه علوی و رستگاری جامعه، به طلاب بیشتر از شما امید بستهام؛ چه، عمر روشنفکری شما کوتاه است و چهار تا هفت سال بیشتر نیست و فردا که تصدیق گرفتید و جذب زندگی شدید، بیدرنگ در طبقه بورژوا قرار میگیرید و خیالاتش از سرتان میپرد. اما این طلبه است که عمر مسئولیت اجتماعیاش با عمر حیاتش یکی است و تا مرگ، مسئول افکار مردم و سرنوشت مردم میماند ...»۷
پانوشت:
۱. مراجعه کنید به «مکتوبات و بیانات سیاسی و اجتماعی علمای شیعه» ــ محمد حسن رجبی ــ چاپ اول – نشر نی
۲. قرآن کریم – سوره نساء – آیه ۱۴۱
۳. من لا يحضره الفقيه ــ الشيخالصدوق ــ جلد ۴ - صفحه ۳۳۴ - ح۵۷۱۹ و المناقب - ابن شهر آشوب - جلد۳ - صفحه ۲۴۱ و المحاسن ــ احمد بن ابى عبدا... برقى - جلد ۱- صفحه ۱۱۳ و بحارالانوار- علامه مجلسی - جلد ۷۶ - صفحه ۷۰
۴. در ادامه این بحث، نمونههای متعدد و مصادیق بارز تاریخی از این مدعا را براساس اسناد و شواهد معتبر ملاحظه خواهید فرمود.
۵. ریشههای انقلاب – آیتا... عباسعلی عمید زنجانی
۶. تمامی موارد برشمردهشده در ادامه این مطلب با اسناد و شواهد متقن و معتبر تاریخی ارائه خواهند شد.
۷. دکتر علی شریعتی – جلسه پاسخگویی به سؤالات منتقدین – سهشنبه ۲۳ آذرماه ۱۳۵۰ مصادف با سالروز شهادت حضرت امام جعفر صادق علیهالسلام – کتاب مذهب علیه مذهب – مجموعه آثار ۲۲- انتشارات سبز- چاپ اول – خرداد ۱۳۶۱- صفحات ۳۱۳ تا ۳۲۱
سعید مستغاثی | مستندساز و کارشناس سینما
منبع: جام جم آنلاین
کلیدواژه: روحانیت شیعه حوزه های علمیه تاریخی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۹۵۱۰۲۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اسرار موفقیت امام صادق (ع) در تقویت بنیانهای وحدت امت اسلام
پیشوایان فقهی برادران اهل سنت، خود را با واسطه یا بی واسطه از شاگردان امام صادق (ع) میدانند که از محضر فیض آن امام دانشمند بهره بردهاند. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، سیره و سبک زندگی ائمه اطهار علیهم السلام از زمان امام علی (ع) بر تقویت بنیانهای اسلامی بود و همین موضوع در زمان امام صادق (ع) نیز ادامه پیدا کرد. طبق اذعان علمای اسلامی، اگر رفتار دلسوزانه و بزرگمنشانه امام صادق (ع) با شاگردان خود نبود و جاذبه اخلاقی آن حضرت موجب حضور علمای اهل سنت در کلاس درس ایشان نمیشد، معارف اسلامی تا این حد در جهان نشر پیدا نمیکرد.
خبرگزاری تسنیم در گفتوگو با حجتالاسلام والمسلمین علی ذوعلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، به تحلیل نقش صادق آل محمد (ع) در تقویت بنیانهای وحدت در امت اسلام و لزوم الگوگیری از آن حضرت در دوران حاضر پرداخته است.
پیشوایان فقهی اهل سنت در کلاس درس امام صادق (ع)
میدانیم که جمعیت زیادی از شاگردان امام صادق علیهالسلام را برادران اهل سنت تشکیل میدادند و در عین حال آن امام بزرگوار را به عنوان بنیانگذار مکتب بر حق شیعه جعفری میشناسیم. علمای اهل سنت چگونه و بر چه اساسی در محضر علمی آن حضرت حاضر میشدند و از دریای دانش گسترده ایشان بهره میبردند؟
همان طور که اشاره کردید امام صادق علیهالسلام به عنوان چهره علمی شناخته شده، بنیانگذار معارف حقه اسلامی و توسعهدهنده علوم اسلامی، نقش مؤثر و شاخصی در سطح جهان اسلام داشتهاند. به طوری که پیشوایان فقهی برادران اهل سنت، خود را با واسطه یا بی واسطه از شاگردان امام صادق علیهالسلام میدانند که از محضر فیض آن امام دانشمند بهره بردهاند.
البته دوران امامت امام صادق علیهالسلام، مرزبندی مذهبی به صورت امروزی وجود نداشت و مباحث کلامی و فقهی در فضایی برای همه اهل علم و جویای دانش قابل دسترسی بود. هرچند که مضیقه حضور و مانعتراشیهای خلافی عباسی کار را سخت میکرد.
شاهکار رهبر انقلاب در تفسیر قرآن
تحلیل حضور چهار هزار نفر در مکتب صادق آل محمد (ع)
یادآوری این نکته هم ضروری است که حضور چهار هزار نفر در مکتب امام صادق علیهالسلام به معنای تجمع این عده در یک زمان و یک مکان نیست. بلکه این افراد در زمانهای مختلف در رشتههای گوناگون از محضر آن امام بهره بردند.
در این میان، اهل سنتی که از این مجلس فراخ علمی استفاده میکردند، اثرشان از نظر کلامی و مبانی اعتقادی موضوع ولایت اهل بیت علیهمالسلام و خلافت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیهالسلام را قبول نداشتند، با این وجود برای دریافت منبع فیض وجود مبارک امام صادق علیهالسلام مانعی نداشتند. به این ترتیب دانشمندان اهل سنت نیز آن حضرت را به عنوان چهرهای مؤثر و شناخته به عظمت میشناخته و از علم و دانش گسترده ایشان بهره بردهاند.
تلاش امام صادق (ع) در تحقق وحدت امت اسلام
علمآموزی بزرگان اهل سنت در محضر امام صادق علیهالسلام در حالی انجام میشد که آنها مبانی فکری و اعتقادی مختص به خود را داشتند که با آموزههای شیعی در تعارض بوده. چنین امری چطور تحقق پیدا میکرد؟
درست است که اهل سنت از نظر مبانی اندیشه اعتقادی دیدگاه مختص به خود را داشتند، اما امام صادق علیهالسلام برای نشر معارف اسلامی ضمن توجه به ایجاد وحدت میان امت اسلام، مباحثی را مطرح میکردند که بر اساس آموزههای مشترک مانند تعالیم قرآن کریم و سنت پیغمبر اسلام صلیالله علیه و آله اخذ میشد. این وجوه مشترک که میان مطالب مختلف علمی و کلامی وجود دارد، همان بخشهایی است که در اسلام مورد قبول همه مسلمانان از مذاهب گوناگون است.
به این ترتیب علمای اهل سنت زمانی که از محضر امام صادق علیهالسلام به شهر و سرزمین خود برمیگشتند، ضمن اینکه اعتقادات فکری بر مبنای آموزههای مذهب خود را داشتند، اما نظرات امام صادق علیهالسلام را نیز به عنوان مطالب مطرح شده از سوی ایشان نیز نقل میکردند.
چهره فقاهت و قرآنی رهبر انقلاب به جهان معرفی میشود
هدایت نهضت ترجمه در جهت خدمت به اسلام
اتفاق دیگری که در دوران امامت امام صادق علیهالسلام پا گرفت و آغاز شد، رواج نهضت ترجمه بود که علومی از سایر کشورها ترجمه میشد. امام صادق علیهالسلام به عنوان پیشوای امت اسلام نهضت ترجمه را چگونه هدایت کردند که نه تنها به مبانی اسلامی مسلمانان ضربه وارد نکرد، بلکه در خدمت اسلام قرار گرفت؟
امام معصوم علیهالسلام با برخوردی از علم الهی در تبیین مباحث اسلامی، خلاء فکری جامعه را تأمین میکند. با بررسی تاریخ و سیره زندگی ائمه اطهار علیهمالسلام مشخص میشود که آن بزرگان در هر زمانی متناسب با خلاءهای موجود در زندگی مردم، نقش خود را در تبیین اسلام ناب و جامع ایفا کردهاند.
دوران زندگی امام صادق علیهالسلام نیز از آنجایی که همزمان با آغاز حکومت بنیعباس و دوره ترجمه بود، نقش مهمی در تأمین علمی و جهتدهی به افکار مردم داشته است. هرچند که نهضت ترجمه تا زمان امام موسی کاظم علیهالسلام نیز ادامه پیدا کرده و در دوران امامت امام علی بن موسی الرضا علیهالسلام به اوج خود رسید.
دوران امام صادق علیهالسلام نیز شاید ناظر به نقد نبوده اما محتوای علمی و فکری مورد نیاز جامعه را فراهم میکردند و شاگردان خود را متناسب با علاقه و استعداد هر یک، به پیگیری علوم و معارف گوناگون تشویق میکردند. از جمله اینکه استعداد عدهای را در آموزهها و مباحث فقهی شناخته و آنها را به سمت علوم فقهی تشویق میکردند، عدهای را بنا بر استعداد و ظرفیت ذاتی خودشان به پیگیری مباحث کلامی میگماشتند و یا گروهی را نیز که توانایی مناظره و بحثهای علمی داشتند، به مناظره تشویق میکردند.
چنانکه در کتاب اصول کافی روایاتی نوشته شده که مدیریت امام صادق علیهالسلام را در تشخیص توانمندی شاگردان نشان میدهد. به این صورت بود که آن حضرت شاگردان خود را بر طبق تواناییهای علمی و فکری به مناطق گوناگون میفرستادند تا معارف اصیل اسلامی را نشر دهند.
آثار جاذبه اخلاقی امام صادق (ع) در ترویج معارف شیعی
روایت شده که امام صادق علیهالسلام در نماز جماعت اهل سنت نیز شرکت میکردند. فلسفه این اقدام چه بود و ما امروزه چه درسی از آن میگیریم؟
سیره ائمه اطهار علیهمالسلام از زمان حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیهالسلام بر همین مسئله بوده که امام صادق علیهالسلام نیز به آن امر میکردند؛ یعنی توصیه به برخورد برادرانه با همه مسلمانان، دستگیری از آنها فارغ از اینکه چه مذهب و اعتقادی دارند، عیادت از بیماران اهل سنت و خدمترسانی به همه آنها. اساساً اگر امام صادق علیهالسلام با شاگردان خود رابطه عاطفی و برادرانه برقرار نمیکردند جاذبه اخلاقی ایشان برقرار نمیشد، شوق شرکت در جلسات علمی آن امام وجود نداشت.
امام صادق علیهالسلام ضمن توصیه به ارتباط برادرانه مسلمان با یکدیگر، در ابتدا خود عامل به برقراری ارتباط دوستانه با آنها بودند که حضور ایشان در مراسم نماز جماعت اهل سنت، شاهدی بر این مطلب است.
امروز نیز فتاوای مراجع عظام تقلید در جهت استحکام پیوند میان امت اسلام و با رویکرد وحدت مسلمانان، برقراری ارتباط عاطفی و پرهیز از مجادلات بیثمر در مباحث اعتقادی است که همه اینها برگرفته از سیره اهل بیت علیهمالسلام است.
امام صادق (ع)؛ الگوی جهانی وحدت امت اسلامی
با این توضیحات و با توجه به تفاوت دیدگاههای دو مذهب شیعه و سنی، امروزه چگونه بحث اتحاد امت اسلامی بر اساس آموزههای امام صادق علیهالسلام تحقق پیدا میکند؟
امروز، خوشبختانه جمهوری اسلامی ایران به عنوان علمدار ایجاد اتحاد میان امت اسلام در جامعه جهانی فعالیت میکند و مردم ایران در این امر پیشقدم هستند. همان طور که در مراودات کلان، مسئله دفاع از مظلوم برای همه مردم جهان روشن و مبرهن است، باید همچنان موضوع اتحاد را در سطح جهان دنبال کنیم.
به هر حال مسلمانان فارغ از گرایشهای اعتقادی و مذهبی خود، اشتراکات زیادی دارند که یک جهتگیری واحد به عنوان امت پیغمبر اسلام صلیالله علیه و آله شناخته میشوند. ما میتوانیم در رفتار برادرانه، محبتآمیز و تؤام با کمک به مظلومین مسلمان ارتباطات دوستانهای ایجاد کنیم.
به این ترتیب مسائل علمی، کلامی و فقهی نیز در فضایی خالی از تعصب مطرح شده و روز به روز به تقریب مبانی مذاهب از چشمانداز مثبتی نزدیکتر میشویم. این موضوع، همان جهتگیری است که مرحوم آیتالله بروجردی و امام خمینی (ره) بر آن تأکید داشتند و امروز نیز مقام معظم رهبری پرچمدار آن هستند و مراجع عظام تقلید پیگیری میکنند. در مقابل، جهتگیری دشمنان اسلام آن است که میخواهند به هر نحوی آتش تفرقه و فتنه میان امت اسلام گسترش پیدا کند، اما حکمت اسلامی و تکلیف دینی ایجاب میکند که در برابر توطئه دشمن هشیار باشیم.
انتهای پیام/